Hormon uwalniający gonadotropinę (GnRH, czynnik uwalniający gonadotropinę, gonadoliberina, gonadorelina) jest substancją biologicznie czynną, której strukturą chemiczną jest polipeptyd (dekapeptyd), który jest wytwarzany przez podwzgórze.
Funkcje i rola gonadoliberiny w ciele
Hormony uwalniające to klasa biologicznie aktywnych substancji wytwarzanych przez podwzgórze, które wpływają na funkcje tarczycy, jajników, jąder, gruczołu sutkowego, przysadki mózgowej i nadnerczy. Wspólną właściwością wszystkich hormonów uwalniających jest realizacja ich działania poprzez stymulację produkcji i wydzielania niektórych biologicznie aktywnych substancji przysadki mózgowej do krwi. Czynniki uwalniające mają wpływ na komórki przedniej przysadki mózgowej, która wytwarza szereg hormonów (tyreotropowych, somatotropowych, adrenokortykotropowych itp.).
Przedstawicielami klasy hormonów uwalniających podwzgórze, oprócz gonadoliberiny, są również:
- czynnik uwalniający hormon wzrostu;
- czynnik uwalniający tyrotropinę;
- czynnik uwalniający kortykotropinę itp.
Gonadoliberina bierze udział w regulacji układu rozrodczego człowieka. Substancja ta stymuluje produkcję hormonu luteinizującego (LH) i hormonu folikulotropowego (FSH), a jednocześnie ma większy wpływ na produkcję hormonu luteinizującego. LH i FSH należą do gonadotropin (hormonów gonadotropowych), które regulują funkcjonowanie gruczołów płciowych, są wydzielane przez przednią przysadkę mózgową i łożysko. LH w ciele kobiet stymuluje produkcję estrogenu (żeńskich hormonów płciowych) przez jajniki, aw ciele mężczyzn - testosteron, główny androgen (męski hormon płciowy). FSH stymuluje rozwój pęcherzyków w jajnikach i produkcję estrogenu, a także wyzwala proces spermatogenezy odpowiednio u kobiet i mężczyzn.
Produkcja
Produkcja gonadoliberiny nie występuje stale, ale w pewnych odstępach czasu:
- u mężczyzn co 90 minut;
- u kobiet - co 15 minut w pęcherzyku, co 45 minut w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego i podczas ciąży.
Taki rytm zapewnia normalny stosunek hormonów płciowych, na których syntezę wpływa, co jest szczególnie ważne dla kobiecego ciała.
Wydzielanie gonadoliberiny przez katecholaminy wytwarzane przez nadnercza stymuluje:
- adrenalina
- noradrenalina;
- dopamina.
Hamuje wydzielanie:
- serotonina;
- napięcie nerwowe;
- ciągły brak snu.
Częste lub ciągłe wydzielanie prowadzi do utraty wrażliwości receptora i rozwoju szeregu stanów patologicznych, na przykład do zakłócenia cyklu miesiączkowego. Zmniejszone wydzielanie jest rzadsze, co może prowadzić do braku miesiączki, braku owulacji.
Zastosowanie gonadoliberiny w medycynie
Leki na bazie gonadoliberiny są przepisywane, jeśli pacjent ma naruszenia układu rozrodczego, na przykład bezpłodność, podczas leczenia metodą sztucznego zapłodnienia, a także w niektórych innych przypadkach.
Wprowadzenie egzogennej gonadoliberiny w tryb ciągłego dożylnego wlewu kroplowego lub jej długo działających syntetycznych analogów prowadzi do krótkotrwałego wzrostu produkcji gonadotropin, po czym hamowana jest funkcja rozrodcza gonad i funkcja gonadotropowa przysadki mózgowej. Jednak wraz z wprowadzeniem egzogennej gonadoliberiny przez pompę, która naśladuje rytm naturalnej pulsacji produkcji tej substancji, następuje przedłużone i trwałe pobudzenie czynności gonadotropowej przysadki. Przy prawidłowym schemacie takiej pompy u kobiet obserwuje się wydzielanie hormonów luteinizujących i stymulujących pęcherzyki, co odpowiada fazom cyklu miesiączkowego, au mężczyzn stosunek gonadotropin charakterystycznych dla ich płci.
Preparaty Gonadoliberin są dostępne w różnych postaciach:
- roztwory do wstrzykiwań domięśniowych i podskórnych;
- spray do nosa;
- kapsułki podskórne (kapsułki depot).
Jeśli pacjent ma łagodne i złośliwe nowotwory i niektóre inne choroby, można również przepisać preparaty GnRH (na przykład na raka piersi, raka prostaty, endometriozę, procesy przerostowe endometrium itp.).
Preparatów gonadoliberinowych nie należy stosować w sposób niekontrolowany, ponieważ może to prowadzić do pogorszenia stanu pacjenta. Tylko lekarz prowadzący powinien je przepisać.Aby zapobiec rozwojowi procesu patologicznego i oprócz głównego leczenia, zaleca się korektę codziennego trybu życia, unikanie stresu, zrównoważone odżywianie i odrzucanie złych nawyków.
Analogi gonadoliberiny
Do tej pory naturalna gonadoliberina praktycznie nie jest stosowana jako lek, ponieważ ma krótki okres półtrwania. Zamiast tego stosuje się jego analogi, których efekt jest dłuższy. Ponadto syntetyczne analogi gonadoliberiny mają 50-100 razy większą aktywność niż sam hormon uwalniający gonadotropinę.
Analogi GnRH wiążą się z receptorami gonadoliberin w przysadce mózgowej i powodują uwalnianie hormonów luteinizujących i stymulujących pęcherzyki, jednocześnie zmniejszając produkcję hormonów jajnika. Ta właściwość tych leków jest stosowana w leczeniu pacjentów z mięśniakiem macicy. Mogą być stosowane do przedwczesnego dojrzewania u dzieci, przed i po operacji endometriozy.
Buserelina - jeden z syntetycznych analogów gonadoliberinySyntetyczne analogi hormonu uwalniającego gonadotropinę znalazły zastosowanie nie tylko w ginekologii, ale także w onkologii - są w stanie oddziaływać na komórki nowotworowe, hamując wzrost guza. Specyficzne receptory GnRH zidentyfikowano w tkankach wielu nowotworów złośliwych (próbki raka piersi, prostaty, jajnika).
Agoniści Hormon uwalniający gonadotropinę i jej antagoniści
Agonistów i antagonistów GnRH stosuje się w medycynie. Agoniści pomagają w zwiększeniu jego produkcji, a antagoniści, działając bezpośrednio na receptory gonadoliberiny, blokują je i hamują wydzielanie gonadoliberiny.
Tabela pokazuje nazwy często przepisywanych agonistów i antagonistów gonadoliberiny.
Agoniści GnRH | Antagoniści GnRH |
Goserelina | Orgalutran |
Zoladex | Cetrotide |
Buserelina | Firmagon |
Agoniści GnRH stosuje się w leczeniu endometriozy w połączeniu z preparatami żelaza - w leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza na tle krwotoku miesiączkowego.
Antagoniści hormonu uwalniającego gonadotropinę są wykorzystywani w technologiach wspomaganego rozrodu, na przykład w razie potrzeby stosuje się specjalny schemat podawania, aby osiągnąć superowulację (równoczesne dojrzewanie kilku jaj, to znaczy przygotowanie jajników nie jednego, ale dwóch pęcherzyków w jednym cyklu menstruacyjnym) podczas sztucznego zapłodnienia. Ponadto, agoniści mogą być stosowani przez 2-4 miesiące do przedoperacyjnego przygotowania mięśniaka macicy i krwotoku miesiączkowego.
