Olej rzepakowy - olej uzyskany z nasion rzepaku można przypisać jednemu z najbardziej powszechnych na świecie, jego produkcja stanowi około 14% całkowitej produkcji olejów roślinnych.
Rzepak to roślina jednoroczna z rodziny Cruciferous, uprawiana od ponad 6 tysięcy lat. Jest to roślina odporna na zimno, dobrze rośnie w klimacie umiarkowanym, ale według większości badaczy gwałt jest domem dla Morza Śródziemnego. Rośliny rzepaku wymagają wilgoci.
Korzeń rzepaku to pręt, rośnie na głębokości gleby do 2 metrów, łodyga jest prosta, pokryta niebieskawym nalotem, liście są rozety rozety, a łodyga różni się. Stosunkowo duże kwiaty rzepaku w kwiatostanie w postaci pędzla mają żółty lub biały kolor. Zawierają dużo nektaru, dlatego są cenione jako rośliny miodu.
Strąki rzepaku mają do 10 cm długości i do 3 cm szerokości, są gładkie na zewnątrz. W jednym pojemniku, do 15-30 kulistych nasion w kolorze czarno-brązowym, o średnicy do 2,5 mm. Nasiona dojrzewają nierównomiernie na wysokości rośliny, dlatego muszą być przechowywane przez pewien czas przed przetworzeniem i dojrzewaniem.
W rolnictwie rzepak uprawia się zarówno jako rośliny ozime, jak i jare. Ponadto roślina ta poprawia strukturę i żyzność gleby, na której rośnie, wzbogaca ją w azot. Po wysianiu zbóż w tym miejscu ich wydajność wzrasta.
Zastosowanie oleju rzepakowego
Naturalny olej rzepakowy jest używany jako żywność; wytwarzany jest z niego majonez i margaryna. Zgodnie ze swoimi właściwościami olej rzepakowy zbliża się do oliwy z oliwek, jest przezroczysty, długo nie psuje się w powietrzu i nie jełczeje. Optymalny stosunek fizjologicznie ważnych kwasów stawia olej rzepakowy na pierwszym miejscu w porównaniu z innymi olejami roślinnymi.
Można stosować olej rzepakowy nie tylko jako produkt spożywczy, ale także jako surowiec do wielu produktów technicznych. Z niego otrzymuje się ester kwasu tłuszczowego, który jest w stanie zmniejszyć liczbę cetanową paliwa i jest wykorzystywany jako biodiesel.
Przemysł gumowy, produkcja stali, smary, produkcja folii - to nie jest pełna lista zastosowań oleju rzepakowego do celów nieżywnościowych.
Odpady z produkcji oleju rzepakowego (makuchy) są dobrą karmą dla zwierząt. Ale zielone części rzepaku, ze względu na wysoką zawartość białka roślinnego, są bardzo cenione w rolnictwie, są podawane zwierzętom świeżym lub w kiszonce.
Zalety oleju rzepakowego
Olej rzepakowy smakuje dobrze. Zaletą oleju rzepakowego jest obecność niezbędnych w jego składzie aminokwasów, które nie są syntetyzowane w organizmie człowieka - linolowy i linolenowy.
Olej rzepakowy zawiera dużo witamin E i A - naturalnych przeciwutleniaczy, które chronią komórki przed uszkodzeniem przez rodniki tlenowe. Oprócz nich olej rzepakowy zawiera wiele witamin z grupy B.
O znaczących zaletach oleju rzepakowego świadczy wysoka zawartość w nim pierwiastków śladowych: wapnia, miedzi, manganu, magnezu, cynku. Są one zawarte w rzepaku bardziej niż w oleju sojowym, a ich strawność z oleju rzepakowego jest wyższa.
Olej rzepakowy ma pozytywny wpływ na metabolizm, zmniejsza zawartość „złego” cholesterolu, zapobiega powstawaniu zakrzepów w naczyniach i zapobiega rozwojowi raka piersi u kobiet.
Zastosowanie oleju rzepakowego w kosmetologii jako części masek lub kąpieli poprawia zdrowie i wygląd skóry.
Szkodliwy olej rzepakowy
Szkodliwość oleju rzepakowego polega na obecności do 50% kwasu erukowego w tradycyjnych odmianach rzepaku. Specyfika tego kwasu polega na tym, że nie jest on w stanie rozkładany przez enzymy organizmu, dlatego gromadzi się w tkankach i pomaga spowolnić wzrost oraz opóźnia początek dojrzewania. Ponadto kwas erukowy prowadzi do zaburzeń w układzie sercowo-naczyniowym, powoduje marskość wątroby i naciek mięśni szkieletowych. Bezpieczny próg dla zawartości tego kwasu w oleju wynosi 0,3 - 0,6%.
Ponadto szkodliwość oleju rzepakowego jest powodowana przez związki organiczne zawierające siarkę, które mają właściwości toksyczne - glikozynolany, tioglikozydy i ich pochodne. Negatywnie wpływają na tarczycę i inne narządy i nadają olejowi gorzki smak.
Hodowcy mają wyhodowane odmiany rzepaku, w których zawartość kwasu erukowego i tioglikozydów jest minimalna lub całkowicie zredukowana do zera. Odmiany Bezerukovy (Shpat, Agat, Promin) znacznie zmniejszyły szkodliwość oleju rzepakowego.
Odmiana rzepaku nie zawiera tioglikozydów. Otrzymany z niego olej nazywa się olejem rzepakowym, jest całkowicie bezpieczny dla ludzi i służy do smażenia, sałatek itp.
Nie zaleca się stosowania oleju rzepakowego z powodu jego indywidualnej nietolerancji, w przypadku biegunki, kamicy żółciowej, przewlekłego zapalenia wątroby, ponieważ negatywnie wpływa na pracę wątroby i całego przewodu pokarmowego.
