Stwardnienie zanikowe boczne

Stwardnienie zanikowe boczne (ALS) jest nieodwracalną chorobą neurodegeneracyjną, charakteryzującą się pierwotną zmianą górnych i dolnych neuronów ruchowych (komórki nerwowe, które zapewniają koordynację ruchową i utrzymują napięcie mięśniowe).

Klęska dolnego neuronu ruchowego prowadzi do postępującego obniżenia napięcia, aw rezultacie zaniku mięśni, podczas gdy porażka górnego neuronu ruchowego prowadzi do rozwoju porażenia spastycznego i pojawienia się odruchów patologicznych.

Stwardnienie zanikowe boczne zostało po raz pierwszy opisane w 1869 roku przez Jean-Martina Charcota. ALS jest często nazywany chorobą Lou Gehriga na cześć słynnego piłkarza, który został zdiagnozowany w 1939 roku.

Choroba występuje rzadko, ale wiarygodna częstość występowania ALS jest nieznana: w Europie częstość występowania, według różnych źródeł, wynosi od 2 do 16 przypadków rocznie na 100 000 populacji, podczas gdy badania międzynarodowe mówią o 1-2,5 przypadków. Mężczyźni chorują częściej, manifestacja pojawia się zwykle w wieku 58–63 lat ze sporadyczną postacią, dziedziczna wersja ALS częściej debiutuje w wieku 47–52 lat.

Co roku stwardnienie zanikowe boczne dotyka około 350 000 osób na całym świecie, z których około połowa umiera w ciągu 3-5 lat od diagnozy.

Synonimy: stwardnienie zanikowe boczne, choroba neuronu ruchowego, choroba neuronu ruchowego, choroba Charcota, choroba Lou Gehriga.

Stwardnienie zanikowe boczne jest nieuleczalną, stale postępującą chorobą.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Zdecydowana większość przypadków ALS ma niejasną etiologię; genetyczne predyspozycje można prześledzić w nie więcej niż 5-10% przypadków.

Obecnie niezawodnie zidentyfikowano 16 genów, których mutacja jest związana z początkiem choroby:

• SOD1 na chromosomie 21q22 (kodującym dysmutazę ponadtlenkową wiążącą jon Cu-Zn), obecnie znanych jest około 140 mutacji tego genu, które mogą prowadzić do rozwoju ALS;
• TARDBP lub TDP-43 (białko wiążące TAR-DNA);
• SETX w locus chromosomalnym 9q34 kodującym helikazę DNA;
• VAPB (odpowiedzialny za białko B związane z pęcherzykami);
• RYS4 (koduje 5-fosfatazę fosfoinozytydową); i inni

Większość dziedzicznych przypadków choroby charakteryzuje się autosomalnym dominującym rodzajem dziedziczenia. W takim przypadku mutacja jest dziedziczona od jednego z rodziców; prawdopodobieństwo rozwoju ALS wynosi około 50%.

Autosomalne recesywne lub dominujące dziedziczenie związane z chromosomem X jest znacznie mniej powszechne.

Główną przyczyną stwardnienia zanikowego bocznego jest mutacja genu

Pozostałe 90–95% przypadków stwardnienia zanikowego bocznego ma charakter sporadyczny: w rodzinach pacjentów nie ma przypadków takiej choroby. Rola czynników zewnętrznych jest tutaj mało prawdopodobna, chociaż trwają badania nad tym tematem.

Formy choroby

Istnieje kilka klinicznych postaci choroby:

• klasyczna postać kręgosłupa z objawami uszkodzenia centralnych i obwodowych neuronów ruchowych kończyn górnych lub dolnych (lokalizacja szyjno-piersiowa lub lędźwiowo-krzyżowa);
• forma opuszkowa, zaczynając od zaburzeń połykania i mowy, zaburzenia motoryczne dołączają później;
• pierwotna forma boczna, objawiająca się pierwotną zmianą centralnych neuronów ruchowych;
• postępująca atrofia mięśni, gdy wiodącymi objawami są zmiany w obwodowych neuronach ruchowych.

Rzadko choroba zaczyna się od utraty masy ciała, zaburzeń oddechowych, osłabienia kończyn górnych i dolnych z jednej strony - jest to tak zwany rozproszony debiut ALS.

Lou Göring, legendarny amerykański baseballista, zawodnik New York Yankees, w 1939 r. Zdiagnozowano stwardnienie zanikowe boczne. Potem żył tylko 2 lata.

Choroba może mieć inny stopień progresji: szybki (śmiertelny w ciągu roku, rzadki), umiarkowany (czas trwania choroby od 3 do 5 lat), wolny (dłuższy niż 5 lat, rzadki, u około 7% pacjentów).

Objawy

Istnieje powszechna opinia na temat dość długiego przedklinicznego stadium choroby, którego nie można zdiagnozować na obecnym poziomie rozwoju medycyny.

Typowa prezentacja kliniczna stwardnienia zanikowego bocznego

Przypuszcza się, że w tym okresie zabija się od 50 do 80% wszystkich neuronów ruchowych, a w tych okolicznościach pozostałe neurony ruchowe przejmują swoją funkcję. W wyniku przeciążenia funkcjonalnego (z wyczerpaniem zdolności adaptacyjnych komórek nerwowych) rozwijają się odpowiednie objawy:

• zanik mięśni i zmniejszona aktywność ruchowa;
• drgania (drganie mięśni);
• naruszenie umiejętności motorycznych;
• zmiany chodu, brak równowagi;
• trudności z żuciem, połykaniem;
• duszność z niewielkim wysiłkiem, trudności w oddychaniu podczas leżenia;
• niezdolność do utrzymania statycznej postawy przez długi czas;
• skurcze
• odruchy patologiczne;
• zwiotczałe stopy;
• zaburzenia psycho-emocjonalne (apatia, depresja).

W przypadku ALS zabija się 50–80% wszystkich neuronów ruchowych

Zmiany w sferze intelektualnej u pacjentów ze stwardnieniem zanikowym bocznym nie występują, pacjenci pozostają krytyczni wobec choroby. Aktywność społeczna jest ograniczona przez zmniejszenie tolerancji na aktywność fizyczną, trudności w samoopiece i upośledzenie płynności.

Diagnostyka

Nie ma konkretnych metod potwierdzania wiarygodności diagnozy. Diagnostyka opiera się na dwóch faktach:

• połączone uszkodzenie centralnych i obwodowych neuronów ruchowych;
• stały postęp choroby.

Według badań upływa średnio 14 miesięcy od momentu pojawienia się pierwszych klinicznie istotnych objawów w diagnozie.

Niektórzy pacjenci z ALS doświadczają zmian w MRI

Następujące metody diagnostyczne są uwzględnione w planie badania dla pacjentów z podejrzeniem stwardnienia zanikowego bocznego:

• elektromiografia igłowa i stymulacyjna;
• rezonans magnetyczny mózgu i rdzenia kręgowego;
• przezczaszkowa stymulacja magnetyczna.

Co roku stwardnienie zanikowe boczne dotyka około 350 000 osób na całym świecie, z których około połowa umiera w ciągu 3-5 lat od diagnozy.

Leczenie

Głównym kierunkiem leczenia pacjentów ze stwardnieniem zanikowym bocznym jest leczenie objawowe mające na celu zmniejszenie nasilenia bolesnych objawów.

Leczenie etiotropowe nie jest przeprowadzane, ponieważ przyczyny choroby nie zostały ustalone.

Obecnie trwają badania nad zastosowaniem inhibitora uwalniania glutaminianu, Riluzole (Rilutec); udowodnił swoją zdolność do wydłużenia średniej długości życia o 1-6 miesięcy. Testy przeprowadzane są za granicą, lek nie jest zarejestrowany w Federacji Rosyjskiej.

Pasywna gimnastyka lecznicza i masaż są przydatne na każdym etapie ALS

Niedawno lek Arimoklomol, który jest obecnie poddawany testom pacjentów, został zatwierdzony do stosowania w Stanach Zjednoczonych. W eksperymencie na transgenicznych myszach cierpiących na ALS, Arimoklomol zwiększał siłę mięśni kończyn i spowalniał progresję.

Możliwe komplikacje i konsekwencje

Powikłania stwardnienia zanikowego bocznego:

• niewydolność oddechowa z powodu uszkodzenia przepony;
• wyczerpanie spowodowane zaburzeniami żucia i połykania.

Prognoza

Stwardnienie zanikowe boczne jest nieuleczalną, stale postępującą chorobą.

Stephen Hawking jest znanym naukowcem i jedyną osobą na świecie, która od ponad 50 lat żyje z rozpoznaniem stwardnienia zanikowego bocznego. Jego chorobę zdiagnozowano w wieku 21 lat.

W ciągu pierwszych 30 miesięcy od diagnozy około 50% pacjentów umiera. Tylko 20% pacjentów ma przewidywaną długość życia 5–10 lat od wystąpienia choroby.

Starość, wczesny rozwój zaburzeń oddechowych i debiut z zaburzeniami opuszkowymi są najmniej korzystną prognozą. Klasyczna postać ALS u młodych pacjentów w połączeniu z długim badaniem diagnostycznym zwykle wskazuje na wyższy wskaźnik przeżycia.