Karłowatość

Karłowatość stanowi znaczne opóźnienie w rozwoju fizycznym i wzroście ze względu na absolutną lub względną niewydolność hormonu wzrostu (STH, hormon wzrostu).

Odpowiednia diagnoza jest ustalana wraz ze wzrostem dorosłej kobiety mniejszej niż 120 cm, mężczyźni 130 cm. Mężczyźni cierpią na karłowatość dwa razy częściej niż kobiety.

Częstość występowania choroby jest niewielka, według różnych źródeł, częstość występowania karłowatości wynosi 1: 3000–1: 30 000. Obecnie większość pacjentów z potwierdzonym karłowatością otrzymuje hormonalną terapię zastępczą, która pozwala im osiągnąć normalne tempo wzrostu.

Synonimy: nanizm (z greckiego. Nanos - karzeł), niedobór hormonu wzrostu, nanosomia.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Główną przyczyną choroby jest mutacja genetyczna odziedziczona po rodzicach autosomalnie recesywnie, dominująca, znacznie rzadziej, związana z chromosomem X, co powoduje naruszenie produkcji hormonu wzrostu.

Zasadniczo w przypadku tej choroby następujące geny są uszkodzone:

• gen hormonu somatotropowego GH-1;
• gen receptora hormonu wzrostu GHRH-R;
• gen kontrolujący dojrzewanie komórek przysadki mózgowej, PROP-1;
• Gen białka Pit-1 (GHF-1), który stymuluje ekspresję genu STH, a także genu prolaktyny w przysadce mózgowej.

Głównym przyczynowym karłowatością jest mutacja genetyczna.

Rozwój nanizmu prowadzi również do:

• idiopatyczny niedobór hormonu wzrostu;
• patologia powstawania ośrodkowego układu nerwowego (holoproencefalia, dysplazja septooptyczna);
• naruszenie tworzenia przysadki mózgowej na etapie embriogenezy (a - lub hipoplazja, ektopia).

Karłowatość jako niezależna choroba nie ma znaczących konsekwencji, możliwe powikłania są związane z towarzyszącą patologią.

Oprócz natury wrodzonej karłowatość może być wynikiem nabytego niedoboru homonu wzrostu. Głównymi powodami w tym przypadku są:

• nowotwory osi podwzgórze-przysadka (czaszkogardlak, hamartoma, nerwiakowłókniak, gruczolak, gruczolak);
• guzy struktur mózgu;
• urazy głowy;
• jatrogenne uszkodzenie struktur przysadki mózgowej;
• wirusowe i bakteryjne infekcje tkanki mózgowej, opon mózgowych;
• autoimmunologiczne zmiany podwzgórza, przysadki mózgowej;
• wodogłowie;
• przemijający niedobór hormonu wzrostu (charakter konstytucyjny lub psychosomatyczny);
• Zespół pustego siodła tureckiego (SPTS);
• krwotoczne lub niedokrwienne uszkodzenie tkanki przysadki;
• ekspozycja na promieniowanie jonizujące;
• toksyczne uszkodzenie tkanki mózgowej.

W rzadkich przypadkach nanizm jest konsekwencją odporności tkanek obwodowych na hormon wzrostu w normalnym stężeniu z następujących powodów:

• niewystarczające stężenie receptorów hormonu wzrostu;
• biologicznie nienaruszony hormon wzrostu;
• wysokie stężenie białka wiążącego pomidory;
• oporność tkanek na insulinopodobny czynnik wzrostu-1 (somatomedyna C), który jest najważniejszym endokrynnym mediatorem działania hormonu wzrostu.

Formy choroby

W zależności od przyczyny choroby:

• wrodzony i nabyty nanizm;
• organiczny (z powodu uszkodzenia struktur mózgu) i idiopatyczny (o nieznanej etiologii, stanowi około 70% wszystkich przypadków).

Zgodnie z poziomem, na którym powstała patologia, rozróżnia się następujące formy:

• karłowatość podwzgórza;
• przysadka;
• peryferyjne.

W zależności od nasilenia niedoboru hormonu wzrostu:

• izolowany (produkcja lub asymilacja tylko hormonu wzrostu jest zakłócona);
• połączone (niedobór STH łączy się z utratą funkcji innych hormonów układu podwzgórzowo-przysadkowego).

Objawy

Główną oznaką choroby jest opóźnienie rozwoju fizycznego i niski wzrost przy zachowaniu proporcji ciała. Inne objawy:

• małe rysy twarzy „lalki”;
• mostek z zatopionym nosem, masywne czoło;
• okrągły kształt czaszki, krótki dekolt;
• miniaturowe stopy i ręce;
• wysoki głos;
• infantylizm seksualny;
• suchość, zwiotczenie skóry, często marmurkowy wzór;
• emocjonalny infantylizm.

Główną oznaką karłowatości jest niski wzrost przy zachowaniu proporcji ciała

W przypadku połączonego udziału kilku hormonów podwzgórzowo-przysadkowych w procesie patologicznym objawy niedoczynności tarczycy, hipogonadyzmu itp. Są dodawane do obrazu klinicznego karłowatości.

Diagnostyka

Diagnoza choroby opiera się przede wszystkim na ocenie charakterystycznych objawów:

• opóźnienie wzrostu i rozwoju fizycznego, które przejawia się w pełni przez 2-4 lata;
• wzrost mniej niż 4 cm rocznie (zwykle 1-2 cm);
• utrzymywanie proporcjonalności struktury ciała;
• współczynnik odchylenia standardowego wzrostu mniejszy niż 2.

Rozpoznanie „karłowatości” ustala się wraz ze wzrostem dorosłej kobiety poniżej 120 cm, mężczyźni - 130 cm.

Badania instrumentalne i laboratoryjne:

• rezonans magnetyczny i / lub tomografia komputerowa (wykrywanie zmian strukturalnych w podwzgórzu i przysadce mózgowej);
• określenie wieku kostnego metodami Grohlicha i Pyle'a lub Tannera i Whitehouse'a (opóźnienie w stosunku do rzeczywistego wieku o 2 lub więcej lat);
• Badanie rentgenowskie czaszki (wykrycie anomalii siodła tureckiego);
• testy stymulujące somatotropinę - wykrywanie piku uwalniania hormonu wzrostu w osoczu krwi na tle prowokacji leku (insulina, klonidyna, lewodopa itp.);
• określenie poziomu białka wiążącego somatomedynę o wysokiej masie cząsteczkowej;
• oznaczanie stężenia insulinopodobnego czynnika wzrostu.

Leczenie

Do połowy lat 80. ubiegłego wieku preparaty hormonu somatotropowego uzyskane z ekstraktu z ludzkiej tkanki przysadki stosowano w leczeniu karłowatości dzieci. W 1985 r. Taka długoterminowa praktyka została oficjalnie zakazana z powodu niemożności wyprodukowania niezbędnej ilości leków i wysokiego ryzyka rozwoju choroby Creutzfeldta-Jakoba u osób, które otrzymały takie leczenie. Obecnie leczenie karłowatości prowadzi rekombinowany hormon somatotropowy uzyskany metodami laboratoryjnymi z wykorzystaniem technik inżynierii genetycznej.

Podczas leczenia obserwuje się wyraźny efekt zależny od dawki. Wskaźnikiem adekwatności hormonalnej terapii zastępczej jest stabilny roczny wzrost: do 13 cm (według innych źródeł, 8-10 cm) po rozpoczęciu leczenia, nieco spowolniony w przyszłości, ustalony na poziomie 5-6 cm rocznie.

Obecnie większość pacjentów z potwierdzonym karłowatością otrzymuje hormonalną terapię zastępczą, która pozwala osiągnąć normalne tempo wzrostu.

Aktywne leczenie prowadzi się aż do osiągnięcia społecznie dopuszczalnych wartości wzrostu liniowego. Po zamknięciu stref wzrostu preparaty stosuje się w dawkach podtrzymujących (około 8–9 razy mniej niż te stymulujące wzrost), aby zapewnić normalne funkcjonowanie.

Możliwe komplikacje i konsekwencje

Karłowatość jako niezależna choroba nie ma znaczących konsekwencji, możliwe powikłania są związane z towarzyszącą patologią (nowotwory układu podwzgórzowo-przysadkowego, zakaźne i wirusowe zmiany mózgu, uraz itp.).

Prognoza

Dzięki terminowej diagnozie i odpowiedniej terapii zastępczej rokowanie jest korzystne.