Dioksyny (pełna nazwa to polichlorowane pochodne dibenzodioksyny) to grupa związków organicznych powstających w wyniku spalania substancji zawierających chlor i brom.
Dioksyny dostają się do środowiska w wyniku emisji z zakładów chemicznych produkujących polietylen, tworzywa sztuczne, nawozy mineralne i papier. Cząstki szkodliwych emisji są w powietrzu, przenikają do gleby i wody, infekując je. Następnie trucizna gromadzi się w roślinach, a także w tkankach zwierząt, które je jedzą.
Dioksyny powstają również podczas zwykłego wrzenia chlorowanej wody.
Jak dochodzi do zatrucia dioksynami?
Dioksyny należą do grupy trucizn o skumulowanym działaniu: wnikając w ciało, stopniowo gromadzą się w nim, osadzają się głównie w tkance tłuszczowej, a gdy ich stężenie staje się wysokie, pojawiają się objawy zatrucia.
Śmiertelna dawka dioksyn wynosi 6-10 g na kilogram masy ciała, ale dawka progowa powodująca objawy zatrucia jest znacznie niższa. Po przekroczeniu dawki progowej trucizna zaczyna uszkadzać enzymy komórkowe, zaburzając w ten sposób normalny przebieg reakcji biochemicznych. Znacząco wpływa to na komórki płciowe, co powoduje mutagenne działanie dioksyn.
Należy zauważyć: obecność dioksyn w organizmie zwiększa jego wrażliwość na inne toksyczne substancje, w tym sole rtęci i ołowiu, kadmu, siarczków, azotanów, chlorofenoli.
Zatrucie dioksynami wzmaga szkodliwe działanie promieniowania jonizującego, co znacznie zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych.
Objawy zatrucia
Dioksyny dostają się do organizmu przez przewód pokarmowy lub przez oddychanie. Toksyczny efekt objawia się po długim czasie od wystąpienia trucizny w ciele. Oznaki zatrucia dioksynami:
- gwałtowny spadek apetytu, aż do całkowitego odrzucenia przyjmowania pokarmu;
- wyczerpanie;
- poważne osłabienie mięśni;
- charakterystyczne zmiany w obrazie krwi obwodowej (leukocytoza, neutrofilia, eozynopenia i limfopenia).
W przyszłości objawy rozwijają się z powodu uszkodzenia immunokompetentnych tkanek i wątroby, a także zespołu pancytopenicznego:
- obrzęk twarzy, a następnie całego ciała;
- wysięk w jamie osierdziowej, opłucnej i jamie brzusznej.
Przy mniej ciężkim zatruciu dioksynami proces patologiczny przebiega z łagodnymi objawami i może trwać kilka lat. Objawy w tym przypadku są związane z zaburzeniami metabolicznymi i uszkodzeniem tkanek endodermalnych i zewnątrztermicznych (skóra, jelita, żołądek, wątroba). Porażka tkanki limfatycznej i nerwowej staje się przyczyną dysfunkcji układu nerwowego i hormonalnego.
Łagodne zatrucie dioksynami często objawia się tylko jednym objawem - chloracne, specyficzny trądzik. Ich pojawienie się wiąże się z zaburzeniem metabolizmu lipidów i zablokowaniem przewodów gruczołów łojowych, co prowadzi do rozwoju w nich procesu zapalnego.
Pierwsza pomoc w zatruciu dioksynami
Biorąc pod uwagę, że objawy zatrucia dioksynami rozwijają się przez długi czas, nie ma potrzeby udzielania pierwszej pomocy.
Kiedy potrzebna jest pomoc medyczna?
Jeśli podejrzewa się zatrucie dioksynami, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem.
Nie ma specyficznych antidotów na dioksyny; leczenie objawowe jest zalecane w celu poprawy metabolizmu i skorygowania upośledzonych funkcji narządów wewnętrznych. Aby przyspieszyć eliminację trucizny z organizmu, przeprowadza się powtarzane sesje plazmaferezy, a następnie zastępcze transfuzje osocza.
Wraz z rozwojem pancytopenii może być konieczne przeprowadzenie transfuzji krwi, transfuzji składników krwi (leukocytów, płytek krwi lub masy erytrocytów).
Zapobieganie
Zapobieganie zatruciu dioksynami wymaga następujących zasad:
- Nie wolno polować ani łowić w pobliżu zakładów chemicznych;
- nie jeść produktów roślinnych uprawianych w nieznanym miejscu i nieposiadających niezbędnych certyfikatów sanitarnych i higienicznych;
- Nie pij wody chlorowanej, zwłaszcza po jej zagotowaniu;
- Nie pal produktów z tworzyw sztucznych na działkach domowych lub w miejscach publicznych, nie próbuj samodzielnie pozbywać się żadnych chemikaliów, takich jak nawozy mineralne.
