Hiperandrogenizm to ogólne określenie szeregu endokrynnych patologii o różnej etiologii, charakteryzujących się nadmierną produkcją męskich hormonów - androgenów w ciele kobiety lub zwiększoną podatnością na steroidy z tkanek docelowych. Najczęściej hiperandrogenizm u kobiet jest najpierw diagnozowany w wieku rozrodczym - od 25 do 45 lat; rzadziej u dorastających dziewcząt.
Aby zapobiec stanom hiperandrogennym, kobiety i nastolatki w celu monitorowania statusu androgenów zaleca się profilaktyczne badania ginekologa i testy przesiewowe. Powody
Hiperandrogenizm jest przejawem szerokiej gamy zespołów. Eksperci wymieniają trzy najbardziej prawdopodobne przyczyny hiperandrogenizmu:
- zwiększony poziom androgenów w surowicy krwi;
- konwersja androgenów do form aktywnych metabolicznie;
- aktywne wykorzystanie androgenów w tkankach docelowych z powodu nieprawidłowej wrażliwości receptorów androgenowych.
Nadmierna synteza męskich hormonów płciowych jest zwykle związana z zaburzeniami czynności jajników. Najczęstszym zespołem policystycznych jajników (PCOS) jest tworzenie wielu małych torbieli na tle kompleksu zaburzeń endokrynologicznych, w tym patologii tarczycy i trzustki, przysadki, podwzgórza i nadnerczy. Częstość występowania PCOS wśród kobiet w wieku rozrodczym sięga 5–10%.
Nadmierne wydzielanie androgenów obserwuje się również w przypadku następujących endokrynopatii:
- zespół nadnerczy;
- wrodzony przerost nadnerczy;
- zespół mlekotoku-brak miesiączki;
- tekomatoza zrębowa i przerost;
- wirujące guzy jajników i nadnerczy wytwarzające męskie hormony.
Hiperandrogenizm spowodowany transformacją sterydów płciowych w formy aktywne metabolicznie jest często spowodowany różnorodnymi zaburzeniami metabolizmu lipidów i węglowodanów, którym towarzyszy insulinooporność i otyłość. Najczęściej transformacja testosteronu wytwarzanego przez jajniki w dihydrotestosteron (DHT) jest hormonem steroidowym, który stymuluje produkcję sebum i wzrost włosów rdzeniowych na ciele, aw rzadkich przypadkach utratę włosów na głowie.
Kompensacyjna nadprodukcja insuliny stymuluje produkcję komórek jajnika wytwarzających androgeny. Hiperandrogenizm transportowy obserwuje się przy braku globuliny, która wiąże wolną frakcję testosteronu, co jest typowe dla zespołu Itsenko-Cushinga, dyslipoproteinemii i niedoczynności tarczycy. Przy dużej gęstości receptorów androgenowych w komórkach tkanek jajników, skóry, mieszków włosowych, gruczołów łojowych i potowych objawy hiperandrogenizmu można zaobserwować przy normalnym poziomie sterydów płciowych we krwi.
Nasilenie objawów zależy od przyczyny i formy endokrynopatii, współistniejących chorób i indywidualnych cech.Prawdopodobieństwo wystąpienia stanów patologicznych związanych z zespołem objawów hiperandrogenizmu zależy od wielu czynników:
- dziedziczne i konstytucyjne predyspozycje;
- przewlekłe choroby zapalne jajników i przydatków;
- poronienia i aborcje, szczególnie we wczesnej młodości;
- zaburzenia metaboliczne;
- nadwaga;
- złe nawyki - palenie, nadużywanie alkoholu i narkotyków;
- niepokój
- długotrwałe stosowanie leków zawierających hormony steroidowe.
Idiopatyczny hiperandrogenizm jest wrodzony lub występuje w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania bez wyraźnego powodu.
Gatunek
W praktyce ginekologicznej wyróżnia się kilka rodzajów stanów hiperandrogennych, które różnią się od siebie etiologią, przebiegiem i objawami. Patologia endokrynologiczna może być wrodzona lub nabyta. Pierwotny hiperandrogenizm, niezwiązany z innymi chorobami i zaburzeniami czynnościowymi, jest spowodowany zaburzoną regulacją przysadki mózgowej; wtórne działania w wyniku współistniejących patologii.
Na podstawie specyfiki manifestacji rozróżnia się absolutne i względne odmiany hiperandrogenizmu. Forma absolutna charakteryzuje się wzrostem poziomu hormonów męskich w surowicy kobiety i, w zależności od źródła nadmiernego wydzielania androgenów, dzieli się na trzy kategorie:
- jajnik lub jajnik;
- nadnercza lub nadnercza;
- mieszane - jednocześnie występują oznaki jajników i nadnerczy.
Względny hiperandrogenizm występuje na tle normalnej zawartości męskich hormonów z nadmierną wrażliwością tkanek docelowych na sterydy płciowe lub zwiększoną ich przemianę w formy aktywne metabolicznie. W osobnej kategorii jatrogenne stany hiperandrogenne rozwijają się w wyniku długotrwałego stosowania leków hormonalnych.
Gwałtowny rozwój oznak wirylizacji u dorosłej kobiety daje podstawy do podejrzeń o nowotwór jajnika lub nadnerczy wytwarzający androgeny.Objawy hiperandrogenizmu
Obraz kliniczny stanów hiperandrogenicznych charakteryzuje się dużą różnorodnością objawów, które pasują do standardowego zestawu objawów:
- zaburzenia miesiączkowania;
- zaburzenia metaboliczne;
- dermopatia androgenna;
- niepłodność i poronienie.
Nasilenie objawów zależy od przyczyny i formy endokrynopatii, współistniejących chorób i indywidualnych cech. Na przykład bolesne miesiączkowanie jest szczególnie wyraźne przy hiperandrogenizmie genetyki jajników, któremu towarzyszą anomalie w rozwoju pęcherzyków, przerost i nierównomierne złuszczanie błony śluzowej macicy, torbielowate zmiany w jajnikach. Pacjenci skarżą się na skąpe i bolesne miesiączki, nieregularne lub bezowulacyjne cykle, krwawienie z macicy i zespół napięcia przedmiesiączkowego. W przypadku zespołu mlekotoku i braku miesiączki obserwuje się niedobór progesteronu.
Wyraźne zaburzenia metaboliczne - dyslipoproteinemia, insulinooporność i niedoczynność tarczycy są charakterystyczne dla pierwotnych form hiperandrogenizmu przysadki i nadnerczy. W około 40% przypadków stwierdzono otyłość brzuszną w zależności od typu męskiego lub jednolitą dystrybucję tkanki tłuszczowej. W przypadku zespołu nadnerczowego obserwuje się pośrednią strukturę narządów płciowych, aw najcięższych przypadkach pseudohermafrodytyzm. Drugorzędne cechy płciowe są słabo wyrażone: u dorosłych kobiet obserwuje się niedorozwój klatki piersiowej, spadek barwy głosu, wzrost masy mięśniowej i owłosienie ciała; u dziewcząt jest to charakterystyczne dla późniejszej miesiączki. Gwałtowny rozwój oznak wirylizacji u dorosłej kobiety daje podstawy do podejrzeń o nowotwór jajnika lub nadnerczy wytwarzający androgeny.
Dermopatia androgenna jest zwykle związana ze zwiększoną aktywnością dihydrotestosteronu. Działanie hormonu stymulującego wydzielniczą aktywność gruczołów skórnych zmienia właściwości fizykochemiczne łoju, powodując zablokowanie przewodów wydalniczych i zapalenie gruczołów łojowych. W rezultacie 70–85% pacjentów z hiperandrogenizmem ma objawy trądziku - trądzik, powiększenia porów skóry i zaskórników.
Stany hiperandrogenne są jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności i poronień u kobiet.Inne objawy dermatopatii androgenowej są rzadsze - łojotok i nadmierne owłosienie. W przeciwieństwie do nadmiernego owłosienia, w którym obserwuje się nadmierny wzrost włosów w całym ciele, hirsutyzm charakteryzuje się przekształceniem włosów armatnich w sztywne włosy końcowe w obszarach wrażliwych na androgeny - nad górną wargą, na szyi i podbródku, z tyłu i klatki piersiowej wokół sutka, na przedramionach, przednich nogach i wewnętrznych bok uda. U kobiet po menopauzie od czasu do czasu obserwuje się łysienie okołoporodowe i ciemieniowe - odpowiednio wypadanie włosów w skroniach i koronie.
Cechy przebiegu hiperandrogenizmu u dzieci
W okresie przedpokwitaniowym u dziewcząt mogą wystąpić wrodzone formy hiperandrogenizmu z powodu nieprawidłowości genetycznych lub wpływu androgenów na płód podczas ciąży. Hiperandrogenizm przysadki i wrodzony przerost nadnerczy są rozpoznawane przez wyraźną wirylizację dziewczynki i nieprawidłowości narządów płciowych. W zespole nadnerczowo-płciowym mogą występować objawy fałszywego hermafrodytyzmu: przerost łechtaczki, fuzja warg sromowych większych i otwarcie pochwy, przemieszczenie cewki moczowej do łechtaczki i zatoki cewki moczowej. Jednocześnie zauważył:
- wczesny przerost ciemiączek i pęknięć nasadowych w okresie niemowlęcym;
- przedwczesne owłosienie;
- szybki wzrost somatyczny;
- opóźnione dojrzewanie płciowe;
- później miesiączka lub brak miesiączki.
Wrodzonemu przerostowi nadnerczy towarzyszy zaburzenie równowagi wodno-solnej, przebarwienia skóry, niedociśnienie i zaburzenia autonomiczne. Począwszy od drugiego tygodnia życia, z wrodzonym przerostem nadnerczy i ciężkim przebiegiem zespołu nadnerczowego, możliwy jest rozwój kryzysu nadnerczy - ostra niewydolność nadnerczy związana z zagrożeniem życia. Rodzice powinni być wyczuleni na gwałtowny spadek ciśnienia krwi do poziomu krytycznego, wymioty, biegunkę i tachykardię u dziecka. W okresie dojrzewania kryzys nadnerczy może wywołać wstrząsy nerwowe.
Umiarkowany hiperandrogenizm w okresie dojrzewania, związany z ostrym wzrostem, należy różnicować z wrodzonym policystycznym jajnikiem. Debiut PCOS często występuje podczas powstawania funkcji menstruacyjnej.
Wrodzony hiperandrogenizm nadnerczy u dzieci i dziewcząt może nagle zostać skomplikowany przez kryzys nadnerczy.Diagnostyka
Hiperandrogenizm u kobiety można podejrzewać na podstawie charakterystycznych zmian w wyglądzie i na podstawie wywiadu. Aby potwierdzić diagnozę, określić kształt i zidentyfikować przyczynę stanu hiperandrogenicznego, wykonuje się badanie krwi na androgeny - całkowity, wolny i dostępny biologicznie testosteron, dihydrotestosteron, siarczan dehydroepiandrosteronu (siarczan DEA), a także globulinę wiążącą hormony płciowe (SHBG).
Zwykle zawartość wolnego testosteronu w surowicy krwi dojrzałych kobiet w wieku poniżej 50 wynosi od 0,001 do 0,0034 nmol / litr, biodostępnego testosteronu od 0,033 do 0,774 nmol / litr. Dla starszych kobiet wskaźniki wynoszą odpowiednio 0,001-0,022 i 0,002-0,46 nmol / litr. Zwiększona zawartość testosteronu wskazuje na hiperandrogenizm jajników; wzrost stężenia siarczanu DEA dotyczy hiperandrogenizmu nadnerczy. Niezwykle wysoki poziom testosteronu i siarczanu DEA może wskazywać na guz wirujący.
W celu zidentyfikowania patologii jajników, która spowodowała hiperandrogenizm jajników, przepisuje się ultradźwięki narządów miednicy i dodatkowe badania laboratoryjne tła hormonalnego z określeniem poziomów estradiolu, prolaktyny, hormonów luteinizujących i stymulujących pęcherzyki.
W hiperandrogennych stanach nadnerczy, przysadki i transportu kobieta jest kierowana na badanie MRI lub CT przysadki i nadnerczy. Zgodnie ze wskazaniami wykonuje się badania krwi na 17-hydroksyprogesteron i mocz w przypadku kortyzolu i 17-ketosteroidów. Do diagnozy patologii metabolicznych stosuje się testy laboratoryjne:
- testy z deksametazonem i ludzką gonadotropiną kosmówkową;
- oznaczanie cholesterolu i lipoprotein;
- badania krwi na obecność cukru i glikogenu glikogenowego, test tolerancji glukozy;
- testy z hormonem adrenokortykotropowym.
Aby poprawić wizualizację tkanki gruczołowej z podejrzeniem nowotworu, wskazany jest skan MRI lub CT przy użyciu środków kontrastowych.
Najczęściej hiperandrogenizm u kobiet jest najpierw diagnozowany w wieku rozrodczym - od 25 do 45 lat; rzadziej u dorastających dziewcząt.Leczenie hiperandrogenizmu
Korekta hiperandrogenizmu daje stabilny wynik tylko w leczeniu poważnych chorób, takich jak PCOS lub zespół Itsenko-Cushinga, i powiązanych patologii - niedoczynności tarczycy, insulinooporności, hiperprolaktynemii itp.
Stany hiperandrogenne pochodzenia jajnikowego są korygowane za pomocą doustnych środków antykoncepcyjnych estrogenowo-progestagenowych, które hamują wydzielanie hormonów jajnikowych i blokują receptory androgenowe. W przypadku ciężkiej dermopatii androgenowej wykonuje się obwodową blokadę receptorów skóry, gruczołów łojowych i mieszków włosowych.
W przypadku hiperandrogenizmu nadnerczy stosuje się kortykosteroidy; wraz z rozwojem zespołu metabolicznego syntezatory insuliny są dodatkowo przepisywane w połączeniu z niskokaloryczną dietą i dozowaną aktywnością fizyczną. Nowotwory wydzielające androgeny z reguły mają łagodny charakter i nie nawracają po chirurgicznym usunięciu.
Dla kobiet planujących ciążę leczenie hiperandrogenizmu jest warunkiem przywrócenia funkcji rozrodczych.
Zapobieganie
Aby zapobiec stanom hiperandrogennym, kobiety i nastolatki w celu monitorowania statusu androgenów zaleca się profilaktyczne badania ginekologa i testy przesiewowe. Wczesne wykrycie i leczenie chorób ginekologicznych, terminowa korekta hormonalnego tła i właściwy dobór środków antykoncepcyjnych skutecznie zapobiegają hiperandrogenizmowi i pomagają utrzymać funkcję rozrodczą.
Przy tendencji do hiperandrogenizmu i wrodzonych adrenopatii ważne jest przestrzeganie zdrowego stylu życia i oszczędnego reżimu pracy i odpoczynku, porzucanie złych nawyków, ograniczanie wpływu stresu, prowadzenie uporządkowanego życia seksualnego, unikanie aborcji i antykoncepcji awaryjnej; Niekontrolowane przyjmowanie leków hormonalnych i anabolicznych jest surowo zabronione. Równie ważna jest kontrola masy ciała; preferowana jest umiarkowana aktywność fizyczna bez dużego wysiłku fizycznego.
Najczęściej hiperandrogenizm u kobiet jest najpierw diagnozowany w wieku rozrodczym - od 25 do 45 lat; rzadziej u dorastających dziewcząt.Konsekwencje i powikłania
Stany hiperandrogenne są jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności i poronień u kobiet. Przedłużony przebieg hiperandrogenizmu zwiększa ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego i cukrzycy typu II, miażdżycy tętnic, nadciśnienia tętniczego i choroby wieńcowej serca. Według niektórych doniesień wysoka aktywność androgenów koreluje z występowaniem niektórych postaci raka piersi i raka szyjki macicy u kobiet zakażonych onkogennymi wirusami brodawczaków. Ponadto dyskomfort estetyczny z dermopatią androgenową wywiera silny urazowy wpływ na pacjentów.
Wrodzony hiperandrogenizm nadnerczy u dzieci i dziewcząt może nagle zostać skomplikowany przez kryzys nadnerczy. Ze względu na możliwość śmierci przy pierwszych objawach ostrej niewydolności nadnerczy dziecko należy natychmiast zabrać do szpitala.
