Rinolalia jest naruszeniem artykulacji z powodu niewłaściwej struktury i funkcjonowania aparatu mowy (nosogardła, jama nosowa, twarde i miękkie podniebienie). Z tego powodu strumień głosu jest niepotrzebnie lub, przeciwnie, niewystarczająco rezonuje w jamie nosowej podczas rozmowy, a samogłoski i spółgłosek uzyskują dźwięk nosowy. Rinolalia u dzieci charakteryzuje się nie tylko zniekształconą wymową dźwięków, ale także opóźnieniami w rozwoju strony leksykalnej i gramatycznej mowy z powodu wtórnych naruszeń pisma i procesów fonemicznych.
Diagnoza rhinolalia polega na konsultacjach z otorynolaryngologiem, logopedą i chirurgiem szczękowo-twarzowym w celu ustalenia wad funkcjonalnych i anatomicznych w artykulacji, a także stopnia naruszenia mowy ustnej i pisemnej.
Korekcja nieżytu nosa może obejmować zarówno terapię mowy, jak i pracę psychoterapeutyczną, a także leczenie fizjoterapeutyczne, ortodontyczne i chirurgiczne.
Klasyfikacja i przyczyny nieżytu nosa
W zależności od cech naruszenia interakcji części ustnej gardła i nosogardzieli występują zamknięte lub otwarte nosorożce.
W przypadku zamkniętego rodzaju choroby kierunek wydechu mowy odbywa się wyłącznie przez usta. Z powodu zmniejszonego fizjologicznego rezonansu nosowego dźwięki spółgłoskowe są najbardziej zniekształcone: m, m, n, n. Przy normalnym stawie powietrze dostaje się do jamy nosowej, ponieważ zastawka nosowo-gardłowa jest otwarta. Jeśli nie ma rezonansu, dźwięki te są całkowicie ustne: m wymawia się jako b, n zmienia się na d. Pojęciowy aparat mowy cierpi z tego powodu. Dźwięk samogłosek jest również zamazany, ponieważ brakuje im niektórych cech tonalnych.
Zgodnie z przyczynami rhinolalia typu zamkniętego wyróżnia się 2 formy:
- Organiczne. Spowodowane anatomicznymi deformacjami jamy nosowej. Niedrożność usuwa się chirurgicznie, po czym zanika upośledzenie mowy, a oddychanie staje się normalne;
- Funkcjonalne. Powstaje w wyniku nadczynności miękkiego podniebienia, które z powodu podniecenia kieruje strumień powietrza przez usta. Zdarza się to często w przypadku zaburzeń nerwicowych, dlatego w leczenie zaangażowany jest logopeda i neurolog. Po zabiegu czasami utrzymuje się nawyk nieprawidłowego wypowiadania dźwięków.
Otwarta rhinolalia jest częstsza niż zamknięta. Powietrze przepływa jednocześnie przez nos i usta, co wynika z ciągle otwartej komunikacji między jamą ustną i nosową. Rezultatem jest rezonans nosowy, który zmienia barwę wszystkich dźwięków.
To zaburzenie mowy może być również organiczne lub funkcjonalne. W pierwszym przypadku przyczyną rhinolalii są zarówno wady wrodzone (rozpadliny górnej wargi, miękkie i twarde podniebienie), jak i nabyte w wyniku urazów, blizn, niedowładu, porażenia lub guzów. W drugim przypadku funkcjonalna rhinolalia jest spowodowana hipokinezą lub niedoczynnością miękkiego podniebienia, wyrażoną niewystarczającym wzrostem podczas fonacji. Najczęściej taka rhinolalia występuje u dzieci z niskim napięciem mięśniowym, słabymi impulsami nerwowymi lub po częstych chorobach nosogardzieli.
Jeśli czynniki powodujące zamkniętą i otwartą rhinolalia są połączone, wówczas zwykle mówi się o mieszanym typie choroby. Cierpią na to cechy akustyczne i artykulacyjne wyraźnych dźwięków, ponieważ powietrze przecieka przez nos, redukując jednocześnie rezonans nosowy.
Korekta Rhinolalii
Kompleksowa korekta rhinolalia polega na następujących działaniach:
- Chirurgiczna korekcja wad anatomicznych;
- Eliminacja ortodontyczna i zapobieganie powtarzającym się deformacjom górnej szczęki;
- Lecznicze rehabilitacyjne wychowanie fizyczne;
- Sanitariaty otorynolaryngologiczne zapobiegające uszkodzeniom słuchu;
- Pomoc psychoterapeutyczna.
Rhinolalia u dzieci powinna być leczona jak najwcześniej, najlepiej ukończyć terapię przed okresem dojrzewania.
Główne obszary wczesnej terapii mowy pomagają:
- Normalizacja mowy i oddychanie fizjologiczne;
- Przywrócenie prawidłowego zamknięcia podniebienno-gardłowego;
- Tworzenie prawidłowej artykulacji;
- Dźwiękowa korekcja wymowy;
- Eliminacja nosowej barwy głosu;
- Wzmocnienie umiejętności swobodnego porozumiewania się;
- Doprowadzenie prozodycznej strony mowy do normy;
- Rozwój analizy dźwięku i percepcji fonemicznej;
- Zapobieganie dysgrafii i dysleksji;
- Kontrola nad ogólnym rozwojem mowy.
W pracach poprawczych należy przestrzegać kolejności i systematyczności szkolenia, a proponowany materiał powinien być wizualny i dostępny. Logopeda musi stale monitorować kierunek strumienia powietrza, pozycję języka i mięśni twarzy.
Skuteczność leczenia nieżytu nosa zależy od wielu czynników zewnętrznych i wewnętrznych:
- Nasilenie wad artykulacyjnych;
- Współistniejące zaburzenia i choroby;
- Czas leczenia;
- Czas i jakość wykonanych operacji;
- Wiek pacjenta;
- Stopień jego zdolności kompensacyjnych;
- Warunki słuchu;
- Cechy osobowości;
- Stany wywiadu;
- Efekty środowiska mowy.
Po korekcie nieżytu nosa wynik ocenia się na podstawie stopnia normalizacji mowy i braku nosalizacji.
Przygotowując dzieci z rhinolalią do szkoły ogólnokształcącej, należy zapewnić każdemu dziecku indywidualne podejście i wziąć pod uwagę nie tylko charakterystykę choroby, ale także środowisko mikrosocjalne.
Prawidłowy rozkład obciążeń terapeutycznych i edukacyjnych jest konieczny, aby dziecko bez przepracowania mogło wykonać wszystkie zadania przed nim. Pod wpływem interwencji chirurgicznych dzieci są zwykle osłabiane somatycznie, ich wydajność, aktywność i wytrzymałość są zmniejszone. Dlatego leczenie nieżytu nosa powinno być jasno zorganizowane. Jego wydajność zależy bezpośrednio od wspólnej pracy lekarzy, nauczycieli i innych specjalistów.
